Enerji politikaları iflas etti; Türkiye karanlık ve pahalı enerji arasında sıkışıp kaldı…

Kamu toptan alım-satım şirketi TETAŞ, yerli kömür santrallarını sübvanse etmek için örtülü görev zararına sokuluyor, bedeli ise aydınlatma üzerinden halktan tahsil ediliyor.

TETAŞ`A ÖRTÜLÜ GÖREV ZARARI

Doğalgaz sıkıntısıyla başlayan ardından iletim hatlarındaki yetersizlik ve arızalarla büyüyen enerji krizi, bir yanda karanlık diğer yanda pahalı enerji ikilemi arasında salınıyor. Ülkenin batısında büyük kentlerde yapılan elektrik kesintileri hem yurttaşları soğuk kış günlerinde mağdur etmekte, hem de sanayiciyi milyonlarca dolar zarara uğratmaktadır. Gerçekler gizlenmekte, gizli görev zararları oluşturularak, pahalıya elektrik temin edilmeye çalışılmaktadır.

Kamu toptan alım-satım şirketi Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş`nin yeni yıl fiyatları elektrikte yeni kalem oyunlarını ortaya çıkardı. TETAŞ üzerinden iktidar hem yandaş elektrik üretim şirketlerini fonluyor, hem de bu kurum üzerinde oluşturduğu görev zararını aydınlatma ile kamunun üzerine yıkıyor.

EPDK`nın 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren yürürlüğe koyduğu yeni tarifede hiçbir abone grubu için elektrik fiyatı zamlanmazken; genel aydınlatmaya yapılan yüzde 21.3`lük zammın kaynağını oluşturan enerji bedeli ile dağıtım bedelindeki artışlar soru işaretleri yarattı. Tarifeler üzerinde EMO`nun yaptığı çalışma; tüm tarife gruplarının faturalarındaki enerji bedeli ya aynı ya da yüzde 3-5 arasında düşüş gösterirken, genel aydınlatma tarifesindeki enerji bedeline yüzde 29.4 oranında zam yapıldığını gösterdi. Bu zammın kamunun toptan elektrik satış şirketi TETAŞ fiyatlarında yapılan oynamadan kaynaklandığı tespit edildi.

Bugüne kadar dağıtım şirketlerinin TETAŞ`tan aldığı elektriğe tek bir fiyat uygulanırken, bu yılbaşında iki ayrı fiyat belirlendi. Buna göre Ekim 2016 tarifesinde dağıtım şirketlerine kilovat saat başına 14.80 kuruş üzerinden elektrik satan TETAŞ, 1 Ocak 2017`den itibaren genel aydınlatma için 19.15 kuruş, kayıp ve kaçaklar için de 16.2 kuruş üzerinden satış yapacak. Yani TETAŞ`ın elektrik fiyatı genel aydınlatma amaçlı satışlar için yüzde 29.4, kayıp ve kaçak tüketimleri karşılamak üzere yapacağı satışlarda ise yüzde 9.4 zamlandı.

Aydınlatmada Yurttaşa Çifte Yük

Genel aydınlatma amaçlı elektrik satışına yapılan yüzde 29.4`lük zam dağıtım şirketlerini etkilemiyor. Bu zam; aydınlatma tarifesine yansıtıldığı için, aydınlatma bedelini ödeyen bakanlık, ilgili kurum ve belediyeleri ilgilendiriyor. Ancak sonuçta halktan kesilen vergilerden karşılanıyor. Üstelik halktan aydınlatma için mükerrer kesinti yapılmış oluyor. Çünkü elektrik faturalarıyla Belediye Tüketim Vergisi adı altında yapılan tahsilat ile aydınlatma bedelini ödeyen halktan ayrıca kesilen genel vergilerden de İçişleri ve Enerji Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesi aracılığıyla aydınlatmaya kaynak aktarılıyor. Bakanlığın bütçesinden aydınlatmaya ayrılan kaynak, 2015 yılında 1 milyar 62 milyon TL iken, 2016 yılında 1.1 milyara, 2017 yılında ise 1 milyar 217 milyon TL`ye çıkarıldı. Böylece Enerji Bakanlığı`nın bütçesinden aydınlatmaya ayrılan ödenek 2016 yılında yüzde 3.5, bu yılın bütçesinde ise yüzde 10 artırıldı.

Yerli Kömür Santrallarından Pahalı Elektrik Alımı

Dağıtım şirketlerinin genel aydınlatma ile kayıp ve kaçak tüketimin yarattığı enerji ihtiyacını TETAŞ`tan karşılamaları 2013 tarihinde yenilenen Elektrik Piyasası Kanunu ile düzenlenmiştir. Bunun yanında son kaynak tedarikçileri de EPDK`nın belirleyeceği oranda TETAŞ`tan alım yapmak zorunda. Yasada Haziran 2016`da yapılan değişiklikle tüm bunlar için yeterli elektriği olmazsa TETAŞ`ın yerli kömür yakıtlı santrallardan elektrik alması düzenlenerek, bu kömür santrallarına alım garantisi verilmiştir. Bu kapsamda 2016 yılında ihalesiz olarak yerli kömürle üretim yapan özel santrallardan kilovat saati 18.5 kuruştan 6 milyar kilovat saat elektrik satın almayı taahhüt etmiştir. EPİAŞ verilerine göre 2015 yılında piyasa takas fiyatı ağırlıklı ortalaması kilovat saat başına 14.4 kuruş iken, 2016 yılında belirlenen fiyatla yerli kömür santrallarına 246 milyon TL fazladan ödeme yapılmıştır. TETAŞ`ın yeni yıl için yapacağı alım miktarı ve fiyatı da 29 Aralık 2016 tarihinde açıklanmıştır. Buna göre yine kilovat saati 18.5 kuruştan bu kez 18 milyar kilovat saat alım yapılacaktır. EPİAŞ verilerine göre 2016 yılı piyasa takas fiyatı ağırlıklı ortalaması 14.83 kuruş olmuştur. Buna göre 2017 yılında alım yapılacak kömürle üretim yapan özel santrallara piyasa fiyatlarına göre fazladan 660.6 milyon TL ödenecektir.

Yerli kömür santrallarından yüksek fiyatlı elektrik satın alan TETAŞ`ın bu maliyeti karşılayabilmesi için elektrik satış fiyatlarını artırması gerekmektedir. Ancak TETAŞ`ın fiyat artışının; dövizle borçları nedeniyle sürekli veryansın halindeki dağıtım şirketlerinin üzerinde bırakılmaması için kullanıcıların faturasına yansıtılması gerekmektedir. Zaten yaşanan ekonomik krizin derinleşmesi riski nedeniyle sanayi faturasında ve başkanlık sistemi için Anayasa değişikliği yapmaya çalıştığı bir ortamda konut faturasında elektrik fiyatlarını artırmak istemeyen iktidar "dahiyane" bir çözüm bulmuştur. TETAŞ üzerinde örtülü olarak "görev zararı" oluşturulmuş; yeni tarifeyle de bu görev zararının yine örtülü olarak "genel aydınlatma" faturaları üzerinden halktan kesilen vergilerle ödenmesi sağlanmaktadır.

Yerli kömür santrallarına kamu kaynağı ile sübvansiyon yapan bir kurum haline sokulan TETAŞ, 2015 yılını 559 milyon TL`lik zararla kapatmıştır. Elektrik tarifelerine zam yerine örtülü bir görev zararı ve aydınlatma zammı ile kamu üzerinden sistem fonlanmaktadır. Yandaş şirket kollaması ile yürütülen; serbest piyasa diye plansızlığın ve kar hırsının egemen kılındığı enerji politikası iflas etmiştir. Günübirlik çözümlerle artık durum kurtarılamaz noktaya gelmiştir. Enerjideki kalem oyunlarına son verilmesi, kamunun çıkarlarını koruyacak bir yapılanma ile enerji sisteminin yönetilmesi gerekmektedir.

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

YÖNETİM KURULU

3 Ocak 2017