· ŞUBE Giriş Sayfası

 İSTANBUL ŞUBE

 
Şube Kapsamındaki İller:

 EDİRNE   İSTANBUL   KIRKLARELİ   TEKİRDAĞ 
 

EMO İstanbul Şubesi
Haber Bülteni
SAYI: 82

Tüm Sayılar

DUYURU

 
Özellikle son 10 yılda krizler bahane edilerek gelir düzeyi düşürülen orta kademe çalışanların üzerinde, işverenler tarafından çalışana kıdem ve ihbar tazminatlarını ödememek için, işten istifaya veya erken emekliliğe zorlamaya yönelik etkin bir yöntem olarak sıklıkla kullanılması, birçok meslektaşımızı kapitalist krizin getirdiği çeşitli zorlukların yanısıra işyerlerindeki sistematik uygulanan mobbingle başa çıkmaya mecbur bırakmaktadır.
 

Türkçe karşılığı tam olarak bulunmayan, "Ofis içi Psikolojik Şiddet ve Yıldırma" olarak verilen bu kavramın anlamı; "ofiste birilerinin, diğer birileri üzerinde psikolojik baskı kurması", "haklarını gaspetmesi", "kötü davranması" ya da "kandırması" olarak tanımlanıyor.

Mobbing kelimesi daha önceleri olmayan bir İngilizce kelime ve ilk defa hayvan bilimci Konrad Lorenz tarafından bazı hayvan hareketlerini tarif etmek için kullanılmış. Lorenz bu kavramı "bir grup ya da sürü halindeki küçük hayvanın, tek başına dolaşan büyük bir hayvanı tehdit etmesi"ni tarif için kullanmış. Daha sonraları çocukların okullarda birbirlerine karşı hareket tarzını inceleyen bir İsveç`li doktor da (Heinemann) aynı terimi "bir grup çocuğun, tek bir çocuğa karşı yıkıcı hareketleri"ni açıklamak için 1972`de kullanmış.

Bu kavram, bugün kullanıldığı anlamıyla ilk olarak 1984`de İsveç`de "İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık" konulu bir raporun içinde Heinz Leymann tarafından ortaya atıldı. Olay daha öncelerden beri gelmekte olan bir durum olmasına karşın, 1984`de yazılan bu rapor için araştırmaların başladığı 1982 yılına kadar bilimsel olarak gündeme getirilmemişti.

Mobbing duygusal bir saldırıdır. Hedefi ise, bir iş yerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak ahlâk dışı yaklaşımla iş performansını ve dayanma gücünü yok edip, işten ayrılmaya zorlamaktır. Mobbing fiziksel şiddet içermemekte, daha "sofistike planlar" ve "psikolojik şiddet" için kullanılmaktadır. Zaten tek bir sefer değil, süreklilik arzetmektedir. Kötü niyetli, bir ve birkaç kişinin uyguladığı dışlama eylemidir. Mobbing özellikle hiyerarşik bir yapılaşmanın olduğu gruplarda, zayıf bir kontrolun olduğu örgütlerde bariz bir şekilde görülür.

Her işyerinde, çalışanların sinirlendiği, stresin doruk noktaya çıktığı ve bu bağlamda kızgınlığın kötü sözlere dönüştüğü, tartışmaların yaşandığı, sırf şefi etkilemek için anlık olarak meslektaşını yerici sözlerin söylendiği zamanlar olabilir. Bu davranışlar, kural olarak mobbing oluşturmazlar. Gündeme göre gelişen tartışma ve kıskançlık gibi günlük geçici davranışlar mobbing oluşturmazlar. Mobbing, sistematik olarak bireyin iş yaşamında psikolojik tacize uğramasıdır. Burada, davranışın kaynağı bir olaya değil, bir kişiye odaklanmıştır. Mobbingin belirleyici özellikleri: kasıtlı olarak yapılması, sistematik olarak tekrarlanması ve uzun bir zamandan beri (en azından altı ay) devam ediyor olmasıdır.

Mobbing genel olarak kurbanın kişiliği, dürüstlüğü ya da mesleki yeterliliği konusundaki saldırılarla başlar. Devamında kurbana endişe ve gerginlik yaratacak adımlar atılır. Bu şekilde kurbanın ruh sağlığı etkilenerek bulunduğu pozisyonla ilgili sorun yaratılır ve şirket dışına itilmeye çalışılır. Bu tür durumlarda "kurban" olarak adlandırılan kişi, sistematik bir şekilde "rezil edilmekte", "küçük düşürülmekte" ve insan hakları çiğnenmektedir. Bu olayın birkaç yıl devam etmesi durumunda, kurban durumundaki kişi, kendine güvenini kaybederek, ruhsal nedenlerle iş hayatından bile çekilebilmektedir.

Mobbing olgusundan zarar gören kişilerde; uykusuzluk, iştahsızlık depresyon, sıkıntı, endişe, hareketsizlik, ağlama krizleri, unutkanlık, alınganlık, ani öfkelenme, suskunluk, yaşama arzusunun kaybı, daha önce sevdiği şeylerden doyum almama gibi bir takım davranış ve düşünce değişiklikleri gözlenebilir. Hatta şiddet ve tacizin çok yoğun yaşandığı durumlarda mobbing mağdurunda intihar düşünceleri dahi ortaya çıkabilmektedir.

Dar anlamda şiddet, fiziksel şiddeti tanımlar. Geniş anlamda şiddet ise, insan üzerindeki fiziksel ve ruhsal etkileri dolayısıyla, bir şekilde hissedilen şiddettir. Türkiye`nin de üyesi bulunduğu Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), işyeri şiddeti tanımını, sadece fiziksel hareketlerle sınırlamayıp bunun yanında pasif ve psikolojik hareketleri de içerecek biçimde genişletmektedir. Yani: şiddet, sadece kaba biçimi ile fiziksel özellikte olmayıp, ekonomik, siyasal ve psikolojik niteliklerde de olabilmektedir. Şiddetin soyut biçimi olan mobbing, fiziki şiddetten daha tehlikelidir ve daha kalıcı psikosomatik etkiler bırakabilmektedir.

Mobbing,kişiye yönelik,kişinin yaşı, ırkı, cinsiyeti, dini, uyruğu, sakatlığı veya hamileliği gibi herhangi bir nedene dayalı belirgin bir ayrımcılık olmaktan çok,taciz,rahatsız etme ve kötü davranış yoluyla herhangi bir kişiye yönelen saldırganlıktır. Kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla, kasıtlı olarak yapılır. Konu hakkında yapılan araştırmalarda mobbinge hedef olanların karakter özelliklerinde ya da geçmişlerinde bu eylemlere sebep olabilecek ortak bir nokta bulunmamış; Hatta kurbanların azımsanamayacak bir çoğunluğunun üstün özelliklere sahip; zeki, yaratıcı, başarı odaklı, kendilerini işine adamış kişiler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle yaratıcılık tarafı gelişmiş olan kişiler, getirdikleri yeni fikirler yüzünden, taşların fazla oynamamasını isteyen gelenekçi eski çalışanlar tarafından yıldırma politikasına maruz bırakılabiliyorlar. Yine yapılan araştırmalara gore kadınlar da belirgin bir biçimde daha fazla mobbing e maruz kalıyorlar.

Hukuk çevrelerinde, bugüne kadar tacizin sadece fiziksel yönü inceleme konusu yapılmıştır. Bu bağlamda, tacizin fiziksel yönünün bazı yasalarda düzenlenme imkânı bulunmuştur. Örneğin, İş Kanunu`nun 24. maddesinde, cinsel tacize maruz kalan işçiye, belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesini fesih hakkını tanırken, aynı Kanun`un 25. maddesi, işyerinde cinsel tacizde bulunan işçinin iş sözleşmesinin herhangi bir tazminat ödemeksizin işverence haklı nedenle feshini düzenlemektedir. Yine, Ceza Kanun`unun 105. maddesi de, bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz edenler hakkında hapis veya adli para cezası öngörmektedir.

İşyerlerinde yaşanan psikolojik şiddetin ülkemizdeki yaygınlığına karşın yasalarda henüz tanımlı olmadığı için, bugüne kadar açılmış davalar, "İşveren işçinin sağlığını korumak ve gözetmekle yükümlüdür" kuralına dayanarak psikolojik ve fiziksel sağlığın bir bütün olduğundan hareketle açılmıştır. Türkiye`de ilk mobbing davalarını açanlar..Toprak Mahsulleri Ofisi`nde çalışan Şaban Tokat, Jeoloji Mühendisleri Odası`nda çalışan Tülin Yıldırım, Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı`nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Dehen Altıner.